"Vì điều kiện thời tiết không thuận lợi, cách mạng ở Đức đã diễn ra trong âm nhạc" (Kurt Tucholsky) – Ghi chép, cảm nhận cá nhân từ Đức & Notizen und persönliche Eindrücke aus Deutschland
Xin trân trọng cảm ơn Viện Goethe Việt Nam, cá nhân Viện trưởng Wilfried Eckstein và các cộng sự, Nhà hát Tuổi trẻ Việt Nam về việc tổ chức và thực hiện chương trình. Xin cũng chân thành cảm ơn TS. Nguyễn Thị Hạnh Quyên, Chủ bút Tạp chí Văn chương Zzz Review, về việc tư vấn chuyên môn cho dự án và việc điều hành phần thảo luận.
Quay phim và chụp ảnh: Trương Trần Phúc (Video có sử dụng một trích đoạn từ tư liệu Zoom-Video của Viện Goethe)
Âm nhạc ở phần mở đầu và kết thúc video: Đặng Ngọc Long, Faust-Sonata, trích đoạn từ chương 1 „Faust“ (Logiker-Musikverlag Berlin 2022). Chúng tôi chân thành cảm ơn nhạc sỹ và nghệ sỹ Guitarre GS. Đặng Ngọc Longđã cho phép sử dụng các trích đoạn này từ tác phẩm của ông.
🇩🇪
Szenische Lesung aus dem Dramenfragment „Woyzeck“ von Georg Büchner (1813-1837), vietnamesische Übersetzung und Bühnenfassung von Truong Hong Quang, im Rahmen der „European Literature Days 2022“ am Goethe-Institut Vietnam, Hanoi, den 7.5.2022.
Wir bedanken uns herzlich beim Goethe-Institut Vietnam, dem Institutsdirektor Wilfried Eckstein persönlich und seinem Team, sowie dem Youth Theatre of Vietnam für die Ermöglichung und Durchführung der Veranstaltung. Unser herzlicher Dank gilt auch Dr. Quyen Nguyen, der Cheredakteurin der Literaturzeitung Zzz Review für die fachliche Beratung des Projektes und die Moderation der Diskussion.
Kamera und Fotos: Phuc Truong (im Video ist auch ein Ausschnitt aus der Zoom-Aufnahme des Goethe Institutes Vietnam enthalten).
Musikalischer Einstieg und Ausklang: Dang Ngoc Long, Faust-Sonata, aus dem 1. Satz „Faust“ (Logiker-Musikverlag Berlin 2022). Wir danken dem Komponisten und Gitarristen Prof. Dang Ngoc Long für seine Erlaubnis, Auszüge aus seinem Album in unserem Video zu verwenden.
Các nghệ sĩ Bá Anh, Đàm Hằng và Hữu Phương, Nhà hát Tuổi trẻ Việt Nam, tại chương trình diễn đọc vở WOYZECK ở Viện Goethe Hà Nội, 07.05.22, ảnh của Trương Trần Phúc
Video toàn bộ chương trình do Viện Goethe Hà Nội thực hiện xin xem ở đường link sau đây (thời lượng 1h30 phút, với các phần diễn đọc tác phẩm, thuyết trình và thảo luận):
Ghi chú của người dịch và tác giả kịch bảnchương trình diễn đọc: Tổng thời lượng phần trích đọc tác phẩm khoảng 30 – 40 phút. Dự kiến có 3 diễn viên, 1 nữ 2 nam: Diễn viên nữ đọc các lời thoại của MARIE, NGƯỜI BÀ, cùng một diễn viên nam đọc xen kẽ phần giới thiệu nhân vật [1], sau đó đọc tiêu đề, các nội dung mô tả ở các phân đoạn [2], [5], [6], [8] và [13]. Một diễn viên nam đọc các lời thoại của WOYZECK. Diễn viên nam thứ hai cùng diễn viên nữ đọc xen kẽ phần giới thiệu nhân vật [1], sau đó đọc tiêu đề, các nội dung mô tả ở các phân đoạn [3], [4], [7], [9], [10], [11] và [12]. Số thứ tự của các màn đánh theo số thứ tự của nguyên tác, cần đọc rõ để người nghe hình dung trình tự của vở kịch và các chỗ bị ngắt quãng (ví dụ từ màn 1 chuyển sang màn 4, bỏ các màn 2 và 3 v.v.)
[1] NHÂN VẬT
FRANZ WOYZECK MARIE, tình nhân của Woyzeck ĐỘI TRƯỞNG QUÂN NHẠC ĐẠI ÚY ĐỐC TỜ GIÁO SƯ NGƯỜI XƯỚNG CHƯƠNG TRÌNH trước rạp diễn NGƯỜI TRÌNH DIỄN trong rạp ANDRES, đồng đội của Woyzeck NGƯỜI BÀ KARL, thằng ngốc MARGRETH, láng giềng của Marie KÄTHE, một cô gái ở quán nhảy NGƯỜI DO THÁI, chủ một cửa hàng tạp hóa CHỦ QUÁN RƯỢU HẠ SĨ QUAN NHÂN VIÊN TÒA ÁN THỢ THỦ CÔNG THỨ NHẤT, THỢ THỦ CÔNG THỨ HAI NGƯỜI THỨ NHẤT, NGƯỜI THỨ HAI ĐỨA BÉ THỨ NHẤT, ĐỨA BÉ THỨ HAI, ĐỨA BÉ THỨ BA ÔNG LÃO, người hát rong CHRISTIAN, con trai của Marie và Franz, khoảng một tuổi BÁC SỸ chuyên gia pháp y THẨM PHÁN
Lính, sinh viên, người dân. Một con khỉ, một con ngựa trong rạp diễn.
[2] Màn 1: CÁNH ĐỒNG HOANG. THÀNH PHỐ Ở PHÍA XA
Woyzeck và Andres đẽo gậy trong bụi rậm.
WOYZECK Này Andres, cậu có thấy vệt sáng trên đám cỏ đằng kia không? Cứ chiều tối là lại có cái đầu lâu lăn lông lốc ở đó, một lần có kẻ nhấc nó lên và tưởng đó là một con nhím. Sau ba ngày ba đêm thì hắn đã nằm thẳng cẳng trong quan tài (hạ giọng) Andres, đó là hội viên của Hội tam điểm, tớ biết chắc, đó là hội viên của Hội tam điểm, im nào!
ANDRES (hát) „Ngồi đằng kia có hai chú thỏ Hai chú thỏ gặm đám cỏ xanh non …“
WOYZECK Xuỵt! Có cái gì đó đang di chuyển!
ANDRES „Hai chú thỏ gặm đám cỏ xanh non Gặm trụi trơ đến tận gốc cỏ.“
WOYZECK Có tiếng chân đi đằng sau tớ (giẫm xuống nền đất) ở phía dưới rõ ràng là rỗng, cậu có nghe thấy gì không? Tất cả đều rỗng không ở dưới kia. Đích thị đó là hội viên Hội Tam điểm!
ANDRES Tớ thấy ghê ghê rồi đấy.
WOYZECK Im lặng một cách quái đản. Tới mức ngạt thở. Andres!
ANDRES Gì cơ?
WOYZECK Cậu nói cái gì đi chứ! (Nhìn chằm chằm vào cảnh vật xung quanh) Andres! Khắp nơi mọi thứ đều rực sáng! Lửa đang cháy ngút trời, có tiếng kèn đồng dội xuống ầm ầm. Lửa đang bốc lên ngùn ngụt! Chạy đi! Đừng có mà nhìn lại phía sau lưng! (Kéo Andres vào bụi rậm)
ANDRES (sau một lúc) Woyzeck! Cậu còn nghe gì nữa không?
WOYZECK Tất cả đều im bặt, lặng như tờ, như cả thế giới này đều đã chết.
ANDRES Cậu có nghe gì không? Trong doanh trại đã nổi trống hiệu rồi đó. Ta phải quay về ngay.
Marie ngồi, bế con trong lòng, trên tay cầm một mảnh gương.
MARIE (soi gương) Ôi, những viên đá mới lấp lánh làm sao! Thế nhưng ta lại không biết chúng là loại đá quý nào? Chàng ấy nói với mình điều gì nhỉ? – Con trai ơi, ngủ đi nào! Nhắm mắt vào, nhắm thật chặt vào (đứa bé dùng tay che mắt) nhắm chặt hơn nữa, cứ nhắm nghiền như vậy, con phải nín thinh, nếu không thì ông Ộp sẽ đến bắt mày đó.
(Hát) „Cô gái ơi, hãy đóng cửa sổ lại, Nếu không sẽ có chàng trai Di Gan lẻn vào phòng cô đêm nay, Chàng ấy sẽ cầm tay cô Và rước cô về xứ Di Gan.“
(Lại soi gương) Hẳn là vàng thật! Lũ chúng ta chỉ có một góc tồi tàn trên thế giới và một mảnh gương nhỏ, nhưng mà tôi có một đôi môi đỏ, đỏ mọng hơn cả tất cả các quý bà có những tấm gương lớn soi từ đầu xuống chân, các quý bà có các quý ông sang trọng hôn lên tay họ; ôi, tôi chỉ là một cô gái nghèo hèn. – (Đứa bé nhổm dậy.) Im nào con trai, nhắm mắt lại đi, ông Ộp đang đến kia kìa! Ông ấy đi xung quanh tường (cô dùng gương chớp chớp), nhắm mắt lại đi, ông Ộp mà nhìn thấy con là mù mắt đấy.
Woyzeck bước vào, tiến đến phía sau Marie. Cô giật mình, đưa tay lên che tai.
WOYZECK Cô có cái gì vậy?
MARIE Chẳng có cái gì hết.
WOYZECK Rõ ràng là có cái gì đó đang lấp lánh trong ngón tay của cô.
MARIE Một chiếc khuyên tai, em nhặt được nó.
WOYZECK Tôi thì chẳng bao giờ nhặt được một cái gì hết. Mà lại cả hai cùng một lúc.
MARIE Ý anh bảo tôi là một con điếm hay sao?
WOYZECK Thôi được rồi, Marie. – Xem con trai đang ngủ kìa. Em hãy bế con lên đi, cái thành ghế đang đè lên người nó. Mồ hôi đang vã ra trên trán nó. Lũ chúng ta thì chẳng có gì khác, ngoài công việc lao lực dưới ánh nắng, cả đến con trẻ lúc ngủ cũng đổ mồ hôi. Ôi phận nghèo của đôi ta! Marie, anh lại có chút tiền đây, lương của anh, và kèm theo chút tiền công của ông đại úy.
MARIE Chúa phù hộ cho anh, Franz.
WOYZECK Anh phải đi đây. Hẹn đến đêm nay nhé, Marie. Chào em.
MARIE (một mình, sau một lúc im lặng) Ta thật là một kẻ đê hèn. Thà ta tự đâm chết mình cho xong. – Trời ơi! Thế gian là vậy sao? Quỷ tha ma bắt hết tất cả đi, cả đàn ông lẫn đàn bà.
MARIE (nhìn anh ta đắm đuối) Chàng hãy bước tới cho em ngắm nào. Ôi, lồng ngực của chàng như một con bò mộng, chòm râu của chàng như chúa sơn lâm! Chẳng thể ai sánh được cùng chàng. – Tôi là người đàn bà hãnh diện nhất thế gian!
ĐỘI TRƯỞNG QUÂN NHẠC Đấy là nàng còn chưa mục sở thị ta vào ngày chủ nhật, với chùm lông vũ trên mũ sắt và đôi găng tay trắng muốt! Ái chà chà, Marie, nàng có biết không, ngay cả Chúa công cũng phải tấm tắc: Thế mới đường đường là một đấng nam nhi chứ!
MARIE (giễu cợt) Thật ư? (Đến trước mặt anh ta) Ôi, gã trai của em!
ĐỘI TRƯỞNG QUÂN NHẠC Mà nàng thì cũng rõ là một cô ả nái nẩm. Chúa ơi, ta cùng đúc một dàn đội trưởng quân nhạc nhé? Có chịu không! (Anh ta ôm cô)
MARIE (vùng vằng) Đừng có mà chạm vào tôi!
ĐỘI TRƯỞNG QUÂN NHẠC
Đồ thú hoang!
MARIE (hổn hển) Buông tôi ra!
ĐỘI TRƯỞNG QUÂN NHẠC Tôi thấy có con ác quỷ trong ánh mắt của cô!
MARIE Thì đã sao. Đã vậy thì cho xong luôn một thể.
„Bà chủ nhà có cô hầu gái, Cô ả ngồi tha thẩn cả ngày lẫn đêm ngoài vườn, Tha thẩn cả ngày lẫn đêm ngoài vườn …“
WOYZECK Andres!
ANDRES Sao rồi?
WOYZECK Thời tiết thật đẹp.
ANDRES Một ngày chủ nhật có ánh nắng chan hòa, phía ngoài thành phố tiếng đàn ca đang nổi lên rộn rã. Các cô gái đã kéo ra ngoài đó, họ đang nhảy nhót, mồ hôi tuôn nhễ nhại.
WOYZECK (bất an) Andres, cô ta đang khiêu vũ.
ANDRES Đúng rồi, ở Rössel, tại quán Ngôi sao.
WOYZECK Cô ta đang nhảy, nhảy.
ANDRES Thì đã sao. (hát) „Cô ả ngồi tha thẩn ngoài vườn Cho tới khi chuông nhà thờ điểm mười hai giờ Ả ngóng chờ những gã lính điển trai.“
WOYZECK Andres, tớ thấy không yên trong lòng.
ANDRES Đồ khùng!
WOYZECK Tớ phải đi ra ngoài đây. Đầu óc tớ đang quay cuồng. Nhảy, nhảy! Trời ơi, đôi bàn tay cô ta mới nóng bỏng làm sao. Andres, thật chết tiệt!
NGƯỜI DO THÁI Nào, nhà anh có mua hay không thì bảo?
WOYZECK Con dao này giá bao nhiêu?
NGƯỜI DO THÁI Nó khá sắc đấy. Anh định tự cắt cổ à? Nào, quyết chưa? Tôi sẽ giảm giá đặc biệt cho, anh sẽ có được cái chết với giá thật hời, nhưng mà chẳng phải cho không đâu nhé. Thế nào rồi? Nhà anh sẽ có một cái chết khuyến mại.
WOYZECK Con dao này không phải chỉ để cắt bánh mì.
NGƯỜI DO THÁI Hai đồng.
WOYZECK Tiền đây! (Đi ra ngoài)
NGƯỜI DO THÁI Tiền đây! Cứ như thể tiền là rác vậy. Tiền là tiền. Đồ chó má.
MARIE (lần dở trong Kinh thánh) “Và trong miệng Người chẳng tìm được một lời dối trá.” – (nói với đứa con) Yên nào, yên nào, con đừng có mà nhìn mẹ như vậy! (lật tiếp trong Kinh thánh) „Người Pha-ri-sêu dẫn đến trước mặt Ngài một phụ nữ bị bắt gặp đang ngoại tình và đặt chị ta đứng ở giữa. – Nhưng Đức Giêsu nói: Tôi cũng không lên án chị đâu! Thôi chị cứ về đi, và từ nay đừng phạm tội nữa.” (Đan tay vào nhau) Lạy Chúa tôi! Lạy Chúa nhân từ! Tôi đã kiệt sức. Lạy Chúa toàn năng, xin hãy cho con chút sức mạnh để cầu nguyện. (Đứa con nép vào cô) Ôi, đứa bé khiến cho trái tim tôi bị tan nát (Nói với Karl đang nằm phía dưới chân cô) Karl! Hãy mang thằng bé ra ngoài cho nó sưởi nắng.
KARL (đang nằm và điểm các tích chuyện cổ tích trên đầu ngón tay) Nhà vua, Đức vua có một vương miện bằng vàng. Mai ta sẽ mang đứa con về cho Hoàng hậu. Dồi tiết nói với dồi ba tê: Nào hãy đến đây! (đón đứa trẻ và ngừng nói.)
MARIE Franz chẳng về nhà, hôm qua không về, hôm nay cũng không, ở đây sao bức bối thế này. Cô mở cửa sổ. „Và chị ta bước vào, quỳ dưới chân Đức Giêsu khóc than, lấy nước mắt mà tưới ướt chân Người, lấy tóc mình mà lau, rồi hôn lên chân Người và lấy dầu thơm mà đổ lên.” Đập tay lên ngực. Hết thảy đều đã chết! Ôi Giê Xu, Đấng cứu rỗi, giá như con được phép xức dầu thơm lên chân Người!
WOYZECK Cái áo trấn thủ này không phải là đồ quân phục được cấp phát, cậu có thể lấy nó để dùng, Andres. Cây thánh giá này là dành cho em gái của tớ, cả chiếc nhẫn. Tớ còn có bức tranh thánh, với hai hình trái tim, mạ vàng hẳn hoi, xếp trong cuốn Kinh thánh của mẹ tớ, ở trong đó có ghi:
„Khổ đau là hết thảy những gì ta có, Ta thờ Đức Chúa trời bằng khổ đau, Lạy Chúa, khi thân thể của Người đẫm máu và đầy thương tích, Xin hãy để cho trái tim con đau đớn cùng Người.“ Mẹ của tớ chỉ còn biết cảm giác khi có ánh nắng chiếu trên tay bà. Mà cũng chẳng hề chi.
ANDRES (bất động, luôn chỉ đáp) Được rồi.
WOYZECK (lôi một tờ giấy ra) Friedrich Johann Franz Woyzeck, lính bộ binh, đại đội 2, tiểu đoàn 2, trung đoàn 4, sinh vào Lễ Truyền tin mừng, hôm nay ngày 20 tháng Bảy tôi tròn 30 tuổi, 7 tháng, 12 ngày.
ANDRES Franz, cậu phải nhập viện. Thật tội nghiệp cho cậu, cậu phải uống rượu nặng hòa với thuốc bột, may ra như vậy mới hạ cơn sốt được.
WOYZECK Vâng, Andres, người thợ mộc khi đóng quan thì nào có biết sẽ kê đầu ai vào đấy.
[9] Màn 19 (Trích đoạn): MARIE VÀ CÁC CÔ GÁI TRƯỚC CỬA NHÀ
NGƯỜI BÀ Ngày xửa ngày xưa có một đứa trẻ nghèo, không cha không mẹ. Mọi người thân đều đã chết, nó chẳng còn một ai trên cõi đời. Tất cả đều đã chết, nó bỏ nhà ra đi và than khóc suốt ngày đêm. Bởi chẳng còn ai trên đời nên nó muốn đi lên trời. Vầng trăng nhìn nó thật ân cần, nhưng khi nó đi mãi, đi mãi mới tới nơi thì vầng trăng là một khúc gỗ mục nát. Rồi nó đi về hướng mặt trời, nhưng khi nó tới nơi thì mặt trời là một bông hoa hướng dương héo tàn. Rồi nó đi về hướng các vì sao, nhưng khi nó tới nơi thì các vì sao là những con muỗi nhỏ bằng vàng bị chim bách thanh xiên vào cành mận gai. Và khi nó muốn quay trở về trái đất thì trái đất là một cái bô úp ngược. Chỉ còn lại một thân một mình, nó ngồi thụp xuống khóc nức nở, cho đến tận bây giờ nó vẫn còn ngồi đó, một thân một mình.
MARIE Đi ra phía ngoài thành phố ư, trời đang tối đen như mực.
WOYZECK Dừng lại đã. Cô ngồi xuống đây.
MARIE Nhưng mà em phải về nhà.
WOYZECK Cô sẽ chẳng phải đi xa đến mức rát cả chân đâu.
MARIE Sao anh trông lạ vậy?
WOYZECK Marie, cô còn nhớ chúng ta đã gặp nhau bao lâu rồi không?
MARIE Đến Lễ Hiện xuống sắp tới thì đã tròn hai năm.
WOYZECK Vậy cô có biết sẽ còn bao lâu nữa không?
MARIE Em phải về nhà, sương đêm đã rơi xuống rồi.
WOYZECK Marie, có phải cô đang bị rét? Nhưng mà thân thể cô đang ấm áp. Cô có đôi môi nồng nàn làm sao! Cô có hơi thở nóng bỏng của một con điếm, và tôi muốn cầu xin Thượng đế để được hôn lên đôi môi này một lần cuối. Và khi người đã giá lạnh thì cô cũng sẽ không biết rét nữa. Sương mai sẽ không khiến cô bị lạnh.
MARIE Anh nói gì cơ?
WOYZECK Không gì hết. (Câm lặng)
MARIE Ôi trăng đang mọc, nó đỏ ngầu.
WOYZECK Như một cục sắt nung đỏ.
MARIE Anh định làm gì vậy? Franz, mặt anh sao tái nhợt thế kia. Franz, dừng lại! Lạy Chúa tôi, xin hãy cứu con! Cứu tôi với!
WOYZECK Hãy nhận lấy cái này, cái này nữa! Ô, cô không chết được à? Này! Nữa này! A, cô ta vẫn còn co giật? Vẫn chưa chết được? Vẫn còn sống? (Đâm tiếp.) Cô đã chết hẳn chưa? Chết rồi! Chết thật rồi! (Có người đến, Woyzeck bỏ chạy.)
WOYZECK Con dao? Con dao đâu rồi? Ta đã vứt nó lại ở đây mà. Nó sẽ làm ta bị lộ. Phải đến gần nữa, gần nữa. Chỗ đấy là chỗ nào? Ta đang nghe thấy cái gì thế này? Xuỵt, có cái gì đó đang động đậy. Ngay gần đây. Marie? Ôi Marie! Sao câm lặng thế này. Hết thảy đều câm lặng! Marie, sao em lại tái nhợt thế kia? Sao lại có một sợi dây đỏ quấn quanh cổ em? Em kiếm ở đâu ra chiếc kiềng đeo cổ này, với tất cả những tội lỗi mà em đã có? Thân thể của em đen ngòm, đen ngòm bởi tội lỗi! Và ta đã tẩy trắng tội lỗi cho em! Sao mái tóc huyền của em lại xõa xượi thế kia? Hôm nay em quên không thắt bím tóc hay sao? Mà có vật gì đó đang nằm ở đây! Lạnh ngắt, ẩm ướt, và câm lặng. Đi ngay khỏi chỗ này thôi. Con dao, con dao, ta đã tìm thấy nó chưa? Nó đây rồi. Có người đang đi đến. – Ở đằng kia. (Anh ta bỏ chạy)
Blog Trương Hồng Quang 